Útskrift – skólaslit 2024, Silfurberg Hörpu  

Útskriftarathöfn Listaháskóla Íslands vorið 2024 fór fram í Silfurbergi Hörpu þann 14. júní. Þar voru útskrifaðir 184 nemendur frá sex deildum skólans; arkitektúrdeild, hönnunardeild, listkennsludeild, myndlistardeild, sviðslistadeild og tónlistardeild.

Kristín Eysteinsdóttir, rektor, útskrifaði í fyrsta sinn frá Listaháskólanum en hún tók við stöðu rektors síðastliðið haust. Í ávarpi sínu fjallaði Kristín m.a. um stöðu listarinnar í heimi fullkomleika og ímyndarsköpunar.

“Í heimi sem setur fullkomnun í forgang er mikilvægt að umfaðma og lyfta margbreytileikanum og því óendanlega litrófi og lærdómi sem listin býður upp á. Fagnið ófullkomleikanum sem gerir ykkur að því sem þið eruð, fagnið þeirri skapandi hugsun sem knýr ykkur áfram. Munið að sönn fegurð felst ekki í gallaleysi. Áskoranirnar sem þið standið frammi fyrir, hvort sem þær eru tæknilegar, umhverfislegar eða félagslegar, krefjast nýstárlegrar hugsunar og djarfra aðgerða.”

– úr ávarpi Kristínar, rektors. Það má lesa ávarpið í heild sinni hér að neðan.

Hefð er fyrir því að fulltrúar nemenda frá hverri deild flytji ávarp. Nemendur er fluttu ávarp fyrir hönd sinnar deildar voru: 

Við athöfnina voru sýnd tvö atriði úr verkinu Dúettar eftir Ásrúnu Magnúsdóttur dansara, danshöfund og hollnema LHÍ. Þar að auki flutti hljómsveitin Project Reykjavík lagið Sókrates, en meðlimir hljómsveitar eru útskriftarnemar, nemendur eða hollnemar Listaháskólans.

Ávarp Kristínar Eysteinsdóttur, rektors í heild sinni

Kæru gestir, kæru vinir og samstarfsfélagar, kæru útskriftarnemar!

Í dag þegar ég ávarpa ykkur, listamenn framtíðarinnar, þá langar mig að að tala um stöðu listarinnar í heimi fullkomleika og ímyndarsköpunar. Mig langar að tala um frelsi og mátt mistakanna.

Ef ég myndi biðja ykkur sem hér sitjið að teikna beina línu og fylgja henni þá myndi ykkur mistakast. Línan yrði aldrei bein. En með því að hefjast handa mynduð þið uppgötva þennan ómöguleika sjálf. Þið mynduð líka uppgötva annað mun mikilvægara.

Í hlykkjum línunnar sem virðast í fyrstu ósýnilegar liggur nefnilega lífið, þetta óræða sem oft er svo erfitt að koma auga á. Þar finnast töfrar þess sem við getum ekki stjórnað og séð fyrir. Töfrarnir sem gerast í sköpunarferlinu, töfrarnir sem verða til á leiðinni og hvernig það sem við sköpum öðlast sitt eigið líf og verður miklu stærra en við sjálf.

Máttur sköpunarinnar liggur einmitt þarna, hann liggur í því sem franski heimspekingurinn Maurice Blanchot lýsti sem töfrum krókaleiðarinnar. Töfrum þess að fara í gegnum allan skóginn til að finna eitt tré. Töfrum þess að fara ekki stystu leiðina.

Umberto Eco talaði um hinn jákvæða kraft mistaka og jafnaði þau við kraft sannleikans.

Frumkvöðlar í listum hafa í gegnum aldirnar verið tættir í spað af gagnrýnendum, verk þeirra skilgreind sem frávik sem brjóta allar gildandi reglur. Engu að síður voru þessi svokölluðu mistök þeirra undanfari umbreytinga sem síðan sköpuðu ný viðmið og nýjan veruleika.

Þegar við stígum inn í sköpunarferli tilbúin að gera mistök þá erum við að umfaðma frelsið. Við erum að viðurkenna hvað lífið er flókið. Við viðurkennum að heimurinn sem við rannsökum er fullur af villum.

Sköpun þekkingar hefur í gegnum tíðina byggt á því að raunveruleikinn sé ákveðinn stærð en raunveruleikinn er á stöðugri hreyfingu. Raunveruleikinn er margbreytileiki sem samanstendur af óendanlegum einstökum atburðum sem eru aldrei stöðugir því þeir eru alltaf á leiðinni að verða eitthvað.

Það er ekkert eins heftandi fyrir skapandi hugsun og óttinn við að gera mistök. Mistök eru sársaukafull. En sama hversu flókin og sársaukafull augnablikin eru þá þurfum við að leyfa okkur að dvelja í þeim. Við uppgötvum ekkert nema að við þorum að stíga út fyrir hið þekkta og inn í hið óþekkta. Á bak við hvert stórbrotið listaverk liggja hundruðir mistaka. Það þarf ótal tilraunir og mistök til að ná árangri.

Mistök eiga sér stað á jaðrinum. Þau eru samtal milli þess sem er inni og úti, samtal milli kyrrstöðu og hreyfingar, á milli hefðar og framsækni. Án mistaka verður engin nýsköpun. Viðmiðin um hvað er mögulegt og hvað er ómögulegt eru búin til af öðru fólki. Það er í ykkar höndum að breyta þeim.

Í bók sinni Now you see it áætlar Cathy Davidson að tveir þriðju grunnskólanemenda muni í framtíðinni vinna við störf sem eru ekki til því störf þeirra hafa ekki enn verið fundin upp.

Út frá þessu gætum við ályktað að hlutverk nemenda í dag sé ekki að leysa þau vandamál sem standa í skólabókinni heldur miklu fremur að skilgreina hver vandamálin eru.

Til að fólk hafi færni til að vinna við það sem er ekki enn þá til og geti blómstrað í síbreytilegum og marglaga heimi þá er skapandi hugsun mikilvægari en nokkru sinni fyrr.

Við þurfum kynslóðir sem hugsa á öðrum nótum, koma með nýja nálgun, spyrja annarra spurninga og leysa hluti á annan hátt. Þið eruð þetta fólk. Og til þess að þið getið farið út í heiminn og breytt honum þá hvet ég ykkur til að leggja allt undir og vera óhrædd við mistök. Ekki reyna að þóknast neinum. Verið tilbúin að leita og villast. Aðeins þannig getið þið fundið nýjar leiðir. Að skapa listaverk felst að stórum hluta í því að skapa nýjar þrautir og leysa þær.

Manneskjan hefur tilhneigingu til að óttast breytingar, að þegar eitthvað nýtt kemur fram á sjónarsviðið þá líði eitthvað annað undir lok. Til dæmis var því spáð að málverkið væri dautt þegar ljósmyndin kom fram á sjónarsviðið. En það sem gerðist var að málverkið þróaðist úr natúralisma yfir í abstrakt. Miðillinn fann sér nýjar leiðir.

Með tilkomu samfélagsmiðla og stöðugrar tengingar öðlaðist lifandi flutningur enn meiri sérstöðu fyrir að vera rýmið sem við erum saman í hér og nú.

Leyfum hlutum að deyja til að endurfæðing geti átt sér stað.

Tilvist eins ógnar ekki tilvist annars. Á tímum skautunar er orðræðan oft á þann veg að annað útiloki hitt. Að við þurfum að velja á milli. En við skulum ávallt hafa það í huga að í átökum og gagnrýni getur fæðst ný hugsun.

Kæru nemendur,

Það sem við getum verið einna þakklátust fyrir er sköpunarkrafturinn sjálfur. Þið eruð hér af því að þið hafið valið að rækta hann. Þið hafið valið að kanna hið óþekkta.

Ég hvet ykkur á því ferðalagi sem framundan er að umfaðma tilfinningar ykkar og rækta innsæið. Í Harvard rannsókn kom fram að einn meginþáttur einkennir manneskjur sem ná framúrskarandi árangri. Þessi þáttur er tilfinningaleg greind. Þættirnir sem skilgreina tilfinningalega greind eru eiginleikinn til að hlusta, setja sig í spor annarra, gera sér grein fyrir því hvenær við þurfum að biðja um aðstoð og hvenær við erum fær um að gera hlutina sjálf, en að stórum hluta felst hún í því að þora að gera mistök, berskjalda sig. Þeir sem ná árangri gera mistök.

Leonard Cohen orti eina ódauðlegustu setningu síðari tíma. There is a crack in everything, that‘s how the light gets in. Þessi setning endurspeglar að mörgu leyti inntak og kjarna listarinnar. Manneskjan er í grunninn ófullkomin og í því felst fegurðin. Þar kemst ljósið inn.

Listamenn sem reyna að gera fullkomin verk, gera lítið annað en að uppfylla óljósar væntingar annarra. Ekki hugsa hvað vilja aðrir sjá eða upplifa. Búið til ný viðmið um hvað við viljum sjá og upplifa.

Í heimi sem setur fullkomnun í forgang er mikilvægt að umfaðma og lyfta margbreytileikanum og því óendanlega litrófi og lærdómi sem listin býður upp á. Fagnið ófullkomleikanum sem gerir ykkur að því sem þið eruð, fagnið þeirri skapandi hugsun sem knýr ykkur áfram. Munið að sönn fegurð felst ekki í gallaleysi. Áskoranirnar sem þið standið frammi fyrir, hvort sem þær eru tæknilegar, umhverfislegar eða félagslegar, krefjast nýrrar hugsunar og djarfra aðgerða.

Kæru nemendur,

Þegar þið hófuð nám í þessum skóla þá sáuð þið fyrir ykkur leið, eins konar línu sem myndi leiða ykkur hingað að þessari stund sem við erum að upplifa hér saman í dag. Hafið það í huga að samsetning sjálfra stjarnanna eru línur dregnar á milli punkta og einmitt vegna þess að línurnar eru flóknar og óræðar þá mynda þessar stjörnur óendanlega fegurð, þær eru birtingarmynd margbreytileikans. Þið eruð þessar stjörnur, vísið okkur veginn og leyfið ykkur að skína skært!

Nýtið menntun ykkar og treystið eigin dómgreind.

Ég óska ykkur, fjölskyldum ykkar og vinum innilega til hamingju með daginn. Nú er tíminn til að njóta þess sem áunnist hefur. Framtíðin er svo sannarlega ykkar!

Kristín Eysteinsdóttir speech in its entirety

Dear guests, dear friends, dear colleagues, and dear graduates!

Today, as I address you, the artists of the future, I would like to talk about the state of the arts in a world of perfection and image production. I would like to talk about freedom and the power of mistakes.

If I would ask you who sit here, to draw a straight line and follow it, you would fail. The line would never be straight. But by giving it a go you would discover this impossibility for yourselves. You would also discover something even more important.

Because in the squiggles of the line that at first seem invisible, lies life itself, this inscrutable thing that is often so difficult to discern. There, we find the magic of what we cannot control and cannot foresee. The magic that happens in the creative process, the magic that happens on the way and how our creations gain an independent life and is much larger than we, ourselves, are.

The power of creation lies precisely in this, it lies in what the French philosopher Maurice Blanchot described as the magic of the ambiguous. The magic of going through the whole forest to find a single tree. The magic of not taking the shortest route.

Umberto Eco talked about the positive power of mistakes and compared it to the power of truth. Through the ages, innovators in art have been brutally panned by critics, their works defined as deviations breaking all the rules. Nonetheless, these so-called failures where forerunners to changes that went on to create new paradigms and new realities.

When we step into the creative process willing to make mistakes, we are embracing freedom. We are admitting to how complex life is. We admit that the world we are exploring is full of errors. The creation of knowledge has through time been based on the presumption that reality is fixed but in fact reality is in constant fluctuation. Reality is a variegation consisting of infinite individual events that are never stable because they are always in the process of becoming something else.

There is nothing as constraining for creative thought as the fear of failure. Mistakes are painful. But however complicated and painful the moments are, we need to allow ourselves dwell in them. We don’t discover anything unless we dare to step out of the known and into the unknown. Behind each magnificent work of art there are hundreds of mistakes. It takes several attempts and failures to succeed.

Mistakes happen on the peripheries. They are a dialogue between the internal and the external, between the static and the dynamic, between convention and progression. Without mistakes there is no innovation. The paradigms of what is possible and impossible are set by other people. It is your hands to change them.

In her book Now You See It, Cathy Davidson predicts that two thirds of today’s primary school students will in the future have occupations that do not exist because these jobs

have yet to be invented. From this we can deduce that the role of students today is not to solve the problems set in the textbooks but rather to define what the problems are.

For people to obtain skills for jobs that yet do not exist, and in order to flourish in a constantly changing and multi-layered world, creative thinking is more important than ever.

We need generations that think differently, provide new approaches, ask different questions, and problem solve in another way. You are these people. And in order for you to be able to go out into the world and change it, I urge you to risk it all and be unafraid of making mistakes. Do not try to please anyone. Be willing to seek and get lost. Only then can you discover new paths. Creating art relies in great part in creating new puzzles and solving them.

Humans tend to fear change, to assume that when something new appears something else must end. For instance, the painting was declared extinct with the invention of photography. But what actually happened was that the painting evolved from naturalism to the abstract. The medium found a new way.

With the rise of social media and constant connection the theatre became even more exceptional as a space where we come together in the here and now.

Let things die so that regeneration can take place.

The existence of one thing does not threaten the existence of another. In these polarised times the discourse often suggests that one thing eliminates another. That we must choose. But let us always keep in mind that new thinking can be born of conflict and criticism.

Dear students,

What we should be most grateful for is the creative force itself. You are here because you have chosen to cultivate it. You have chosen to explore the unknown.

I encourage you, on the journey that awaits you, to embrace your feelings and to nurture your intuition. Research conducted by Harvard revealed that people who excel share one main characteristic. This characteristic is emotional intelligence. Defining traits of emotional intelligence are being able to listen, to put oneself in another’s shoes, to know when to ask for help and when one is able to do things by oneself, but most of all it is about daring to make mistakes, to be vulnerable. Those who succeed make mistakes. Behind every magnificent piece of art are hundreds of mistakes.

Leonard Cohen composed one of the most memorable phrases of our times; There is a crack in everything, that’s how the light gets in. This sentence reflects in many ways the content and core of art. Humans are essentially imperfect and in there lies beauty. That’s how the light gets in.

Artists who try to create perfect works of art, do little more than fulfill vague expectations of others. Do not think about what others want to see or experience. Make up new paradigms for what we want to see and experience.

In a world that prioritizes perfection it is important to embrace and celebrate complexity and the infinite spectrum and lessons that art offers. Welcome imperfection that makes you who you are, welcome the creative force that drives you. Remember that true beauty is not found in flawlessness. The challenges you face, whether they are technical, environmental, or social, demand innovative thought and bold action.

Dear students,

When you started out in this school you imagined a path, some sort of line that would lead you here to this moment that we are sharing today. Keep in mind that the combination of the very stars are lines drawn between dots and it is precisely because these lines are complex and mysterious that the constellations form immense beauty, they are the manifestation of diversity. You are these stars, lead the way and let you light shine bright!

Use your education and trust your own judgement.

I whole heartedly congratulate you, your families, and your friends on this day. Now is the time to enjoy the gains. The future is truly yours!